Ziektes en aantastingen #1: De Letterzetter

De letterzetter: een kleine kever met grote gevolgen voor boom en bos

Misschien heb je er al van gehoord: de letterzetter(Ips typographus). Dit onschuldig ogende kevertje is verantwoordelijk voor de massale sterfte van naaldbomen, en met name de fijnspar(Picea abies). Van Scandinavië tot Oostenrijk, en België tot Polen zijn in sommige bospercelen alle sparren afgestorven.

Levenscyclus en gedrag letterzetter:

De letterzetter is een schorskever en heeft dus een levenscyclus bestaand uit 4 stadia: ei, larve, pop en volwassen kever. Hiervan is de larvale stage het schadelijkst voor de boom. Dit komt doordat de larven zich voeden met de bast, de laag vlak onder het schors die verantwoordelijk is voor de (dikte)groei van de boom. De larven eten loodrecht op de moedergang hun eigen gangen, waardoor een typerend patroon ontstaan waar deze kevers ook naar zijn vernoemd.

Impact op boom en bos:

Doordat de larven eten van de bast, wordt er minder nieuw weefsel aangemaakt. Het oude houtweefsel dat dan afsterft(een natuurlijk en noodzakelijk proces) wordt dan onvoldoende gecompenseerd. Door dit tekort aan houtweefsel kan er onvoldoende transport plaatsvinden van vocht en voedingsstoffen naar de kroon, en suikers naar de wortels, met als gevolg de sterfte van de boom.

Logischerwijs zal de massale sterfte van fijnsparren enorme ecologische effecten hebben. Omdat organismen die soortspecifiek zijn gebonden aan fijnsparren geen gastheer meer kunnen vinden, zullen deze als soort geleidelijk afsterven, wat grote implicaties kan hebben voor de rest van het ecosysteem in het bos.

Letterzetters komen vaak voor na perioden van droogte en stormen. Dit komt vermoedelijk doordat bij droogte de boom al verzwakt is, en bij stormen liggen er vaak veel afgebroken takken en omgevallen bomen. Hierdoor hebben de kevers veel gelegenheid om eitjes te leggen in zacht hout.

De door de letterzetter aangetaste bomen zijn te herkennen aan: (ernstig)naaldverlies, afvallen van de bast waar soms de typerende vraatgangen onder zichtbaar zijn, dorre en geelbruine kronen, en verhoogde spechtenactiviteit.

Beheersmaatregelen:

Bomen die eenmaal aangetast zijn door de letterzetter zijn lastig te redden. Ze zijn vaak ernstig beschadigd en verzwakt, waardoor secundaire aantasters zoals de honingzwam veel eenvoudiger de boom kunnen aantasten. Zodra er een aantasting van de letterzetter is geconstateerd is het van belang dat de boom snel en als preventieve maatregel wordt geveld. Hierdoor kan het ook voorkomen dat gezonde populaties sparren worden geveld tegen de verdere verspreiding van de kever. Het is mogelijk om lokstofvallen in te zetten. Dit is echter wel alleen effectief voor het laaghouden van de populatie, maar de plaag kan hierdoor niet worden bestreden.

Conclusie:

De letterzetter, de kleine kever met een grote impact, vormt een actueel probleem voor onze fijnsparren(en andere naaldbomen). Bewustzijn en snelle actie zijn essentieel om de impact van deze kever te beperken en onze bomen te behouden.

Heb jij een boom staan waarvan je vermoed dat er letterzetter in zit, of zie je symptomen die je niet kan plaatsen? Wij denken graag met je mee om te determineren wat voor aantasting het is, en om gepaste maatregelen te ondernemen.